Dossier Botten: Houd ze sterk

Het mag duidelijk zijn: ons skelet is onmisbaar. Het zorgt ervoor dat we rechtop kunnen staan en bewegen, en het beschermt onze organen. Botten zijn van levensbelang. Maar dan komt de overgang en wordt onze botmassa een stuk minder. Wat kun je doen bij botproblemen en hoe spoor je ze op?

Schrik: na je 50ste is de kans dat je botstruc­tuur langzaam verandert in die van een Bros­ reep maar liefst 50%. Geen fijn vooruitzicht, want botziekten als osteoporose, artrose en artritis veroorzaken veel pijn en maken ons breekbaar. Vooral in de eerste jaren na de overgang wordt bot sneller afgebroken dan aangemaakt. Vrouwen hebben daardoor op latere leeftijd meer kans op osteoporose dan mannen. De botten verliezen ‘botmassa’ (kalk en andere mineralen) en structuur (botbalkjes verdwijnen). Daar merk je niets van – tot je ‘zomaar’ een bot breekt. Dan blijkt vaak dat je al dertig procent van je bot­ massa hebt verloren. Gelukkig kunnen we veel doen om onze botten zo lang mogelijk gezond en sterk te houden.

Wist je dat?

We worden geboren met ruim 270 (!) botten. Maar doordat een deel aan elkaar groeit, blijven er tegen de tijd dat je volwassen bent ongeveer 206 botten over. Door anatomische variaties – lees: meer of minder wervels – kan het aantal botten per persoon iets verschillen. Bovendien heeft 39% van de bevolking een extra bot in de knie. Deze zogenaamde fabella is miljoenen jaren geleden verdwenen maar keert langzaam maar zeker terug in het menselijk lichaam. Ongeveer honderd jaar geleden had nog maar 11% dit extra botje. Een verklaring kan zijn dat we steeds langer en zwaarder worden waardoor er meer druk komt te staan op gewrichten – zoals onze knieën.

Artrose: volksziekte van de toekomst

In Nederland leven ruim 1,5 miljoen mensen met een vorm van artrose. In 2021 kregen naar schatting 43.700 mensen de diagnose knieartrose van de huisarts. Uit recent onderzoek van het Erasmus MC blijkt dat artrose van de knie en de heup twee keer zo vaak voorkomt als eerder werd gedacht. Daarmee is gewrichtsslijtage hard op weg naar de dubieuze titel ‘volksziekte van de toekomst’. Geen goed nieuws, want wereldwijd is artrose de meest voorkomende gewrichtsaandoening die leidt tot invaliditeit.
Medicijnen die de ziekte afremmen, zijn er nog niet. Wel behandelingen die de klachten verminderen, zoals fysiothe- rapie en ergotherapie voor de handen.

Cijfers en zo

• In Nederland heeft ongeveer 3,5% van de bevolking boven 55 jaar de ziekte. Daarmee is Paget na osteoporose de meest voorkomende botaandoening.
• Van alle 50plussers heeft 50% in meer of mindere mate last van artrose
•  Niet alle mensen hebben evenveel botten. Het kunnen er 206 zijn, maar ook 208. 39% van de mensen heeft een extra bot in de knie.
• De meeste osteoporosepatiënten ontwikkelen de ziekte daarom na hun vijftigste.
• Nederland telt naar schatting zo’n 600.000 mensen die kampen met Osteoporose.
• Bij tweederde van de osteoporose patiënten boven de 60 wordt bot afgebroken, maar is de botdichtheid nog relatief in orde.’
• Jaarlijks lopen meer dan 90.000 landgenoten een breuk op door osteoporose.

Lees ook!

Yannic kreeg vanwege atrose op haar 51-ste een nieuwe knie.

Luistertip

De BotCast bestaat uit vijf enthousiaste orthopeden (in opleiding) die de ins en outs van de orthopedie bespreken. Van vakinhoudelijke onderwerpen tot smalltalk bij het ‘cement moment’. De BotCast crew zoekt het tot op het bot uit! Te beluisteren in je favoriete podcastapp.

5  vragen aan

Hendrien Witte (1963), directeur van Osteoporose Vereniging: ‘Zwakke botten merk je meestal pas als je iets breekt’

1. Wat kan je doen om osteoporose te voorkomen of vertragen?

“Voldoende bewegen, bot belastend, traplopen, wandelen en zorg dat je spieren opbouwt. Goede Interactie tussen spieren en botten, zorgt ervoor dat je stabieler bent en dus minder snel valt.”

2. Hoe weet je dat je met botontkalking te maken hebt?
“Als je niet je botdichtheid laat meten, is dat heel moeilijk te zeggen. Een breuk is vaak het eerste signaal. Toch zijn er meer tekenen die kunnen wijzen op broze botten. Versnelde krimp (minstens 5 centimeter), een rug die kromgroeit, darm- en blaasproblemen door verdrukking, evenwichtsstoornissen, onverklaarbare spierpijn en pijn in de onderrug. Zeker wanneer dit gebeurt speelt in combinatie met een vroegtijdige overgang, laag BMI, onderliggende ziektes zoals een snelwerkende schildklier, hormoonafwijkingen, kanker, een ongezond eetpatroon en weinig lichaamsbeweging. De Zwakke Botten Test op onze website helpt om erachter te komen of je de risicogroep behoort.”

3. Stel, je scoort hoog op de Zwakke Botten Test. Wat dan?
“Ga naar je arts en bespreek de resultaten en vraag om een DEXA-meting. Via een DEXA -scan kun je je botdichtheid laten meten. Die wordt uitgedrukt in een T-score. Is die lager dan -2,5, dan heb je te maken met osteoporose. Is de T-score hoger, dan heb je te maken met normale botafbraak. Andere onderzoeken die gedaan kunnen worden zijn een VFA-meting voor controle op wervelbreuken, bloedonderzoek en een valrisico-onderzoek.”

4. Welke medicatie is belangrijk bij osteoporose
“De behandeling van osteoporose en osteopenie bestaat uit drie onderdelen die elkaar aanvullen en versterken: goed bewegen, goede voeding en medicatie. Botafbraak remmende medicijnen (bisfosfonaten en denosumab) werken goed.  De volgende stap bij ernstige osteoporose is botaanmaak stimulerende medicijnen. Anders dan mensen vaak denken, zijn bijwerkingen van deze medicatie heel zeldzaam.”

5. Moeten we na ons 50^ste onmiddellijk aan de calciumtabletten?

“‘Genoeg is genoeg’ is mijn motto. Heb je een gezond voedingspatroon? Dat kom je vast aan 1000 mg per dag. Calcium zit vooral in zuivel, zuivelvervangers, graanproducten, groene groenten, noten en peulvruchten. Met onze gratis Calcium Meter kun je checken of je voldoende binnenkrijgt via voeding. Calcium uit voeding neemt je lichaam beter op dan calcium uit een supplement, omdat in voeding ook andere mineralen en vitamines zitten die voor opname van belang zijn. Voor een goede opname heb je ook voldoende vitamine D nodig. Dat is 20 microgram/800 IE per dag. Dankzij de zon maakt je huid dit aan. Maar voor mensen met osteoporose is een supplement met vitamine D meestal geen overbodige luxe.”
Osteoporosevereniging/calciummeter/

Zelftest

Wanneer en in hoeverre je osteoporose krijgt, is lastig te voorspellen. Wel is bekend dat bepaalde factoren, zoals het gebruik van Prednison, vervroegede overgang, tabak, alcohol en erfelijkheid de kans op botontkalking verhogen. Weten of je behoort tot de risicogroep? Doe de Zwakke botten test op de website van de Osteoporose Vereniging.

osteoporosevereniging.nl/zwakkebottentest/

Tekst: Petra Schouten Media

Lees ook het Monddossier (Zin 4/5 2023), het Oordossier (Zin 7 2023) het Oogdossier (Zin 8/9 2023), het Menopauze dossier (Zin 10, 2023) en het Bottendossier (Zin 13 2023)

Meer lezen?

In het bottendossier in Zin 13 2023 delen we nog veel meer informatie, cijfers en interviews. Bestel het nummer online via deze link!

De beste artikelen in je mailbox? Meld je aan voor de nieuwsbrief