Schrijver Dido Michielsen

Ze laat zich niet kennen als haar iets dwarszit of verdrietig maakt. Daarop wezen haar kinderen haar. Schrijver Dido Michielsen (1957) besloot daarop haar vader – in haar vroege jeugd uit haar leven verdwenen – alsnog te leren kennen. Verborgen vader is het indrukwekkende resultaat. En haar meest persoonlijke boek.

Het leven van je betovergrootmoeder was de inspiratie voor je romandebuut. Je nieuwste boek, Verborgen vader, is een memoir over je vader. Hoe belangrijk is familie voor jou? En zitten er zoveel verhalen in je familie?
“Het gekke is dat het gemis van naaste familie voor mij, als enig kind en enig kleinkind van moeders kant, wel belangrijk was. Maar ‘familie’ was nooit een onderwerp om over te schrijven. Pas toen ik me erin ging verdiepen, kwamen er zó veel verschillende verhalen boven. Toch zijn mijn historische romans vooral uit verontwaardiging geboren. Omdat de vrouwen in de voormalige kolonie zo slecht werden behandeld en niemand zich in hun perspectief verdiepte.”

Wilde je altijd al schrijver worden? Hoe ontdekte je dat je het kon, schrijven?
“Ja, als kind al. Maar ik durfde nooit; ik dacht: ik heb niets te vertellen. Ik schreef een keer een sollicitatiebrief voor receptionist op een reclamebureau en kreeg als antwoord: je kunt beter copywriter worden want je schrijft goede brieven. Toen ben ik commercieel gaan schrijven, daarna journalistiek en tenslotte merkte ik dat de lange zit van een heel boek me goed lag. En ook hier weer: eerst non-fictie en pas laat durfde ik romans aan. Verborgen vader is in die zin weer een uitstapje, maar wel mijn meest persoonlijke boek, omdat ik hierin onderzoek of ik mezelf laat kennen of niet, en wat het vertrek van mijn vader met me deed.”

Lichter dan ik verkocht als debuut meteen meer dan 100.000 keer. Durf je daarna nog als schrijver?
“Het hielp waarschijnlijk dat het succes van Lichter dan ik langzaam op gang kwam en ik al begonnen was aan het vervolg, Engel & kinnari – dat nu Zoeken naar Isah als titel heeft, want een tweede boek is altijd spannend. Ik was al van plan om er een trilogie van te maken die de geschiedenis van de Indische Nederlanders – vroeger de Indo-Europeanen – zou vertellen vanuit het perspectief van de vrouwen. In mijn tweede roman probeerde ik nieuwe dingen uit en wist niet of dat gewaardeerd zou worden. Op de 100.000 exemplaren zitten we overigens niet, maar ik mag absoluut niet klagen.”

Verborgen vader gaat over de vader die uit je leven verdween toen je pas 7 jaar was. Wat doet dat met een kind?
“Meer dan ik altijd dacht. Tegen de tijd dat ik puber werd, had ik me ingebeeld dat hij niets voor mij betekende. Ik had hem uitgegumd en ook ons verleden samen. Pas door dit boek besef ik dat die afstand een reactie was op zijn vertrek: jij laat mij barsten, dan laat ik jou ook barsten. Maar dat heeft wel gevolgen gehad voor hoe ik in het leven ben gaan staan. Ik laat me niet kennen als iets me dwarszit of verdrietig maakt. Het waren mijn kinderen die me hierop attent maakten – en mijn man, maar van hem nam ik het niet aan. Het proces om mijn vader postuum te leren kennen, heeft me geholpen om van die houding af te komen. Dat is in feite waar het boek over gaat en waarvan ik hoop dat de lezer er wat aan heeft.”

Je moeder zet hem buiten de deur. Het maakt jou bozig op je vader, je vindt hem onbetrouwbaar. Waar zat hem dat precies in?
“In het begin was ik niet bozig maar vooral heel erg verdrietig. Ik was ontroostbaar als hij op bezoek was geweest en weer wegging. Ik hoopte als elk kind dat de scheiding weer zou worden teruggedraaid. Maar toen ons contact verwaterde en hij weinig belangstelling voor mij toonde, kwam de boosheid wel. Gek genoeg dacht ik altijd dat ik mijn interesse in hem verloor – ik zag niet dat híj daar eigenlijk mee begonnen was. Toen ik aan dit boek begon, vond ik weinig literatuur over de vader-dochterrelatie, en opeens stuitte ik op het fenomeen ‘vaderwond’, die een afwezige vader bij zijn dochter kan veroorzaken. Een lastig woord vond ik dat, maar wel toepasselijk helaas. Ik besefte toen pas dat ik daar last van had.”

Op welke manier maakte zijn ervaringen in een Japans krijgsgevangenkamp hem ‘onmogelijk’?
“Uiteindelijk was mijn vader een egocentrische man en het ‘ieder voor zich’ in het kamp heeft dat denk ik verder gevoed. Het was naar om te beseffen dat er geen nobele gevoelens in hem opkwamen in die periode. Later, als iets hem niet beviel, begon hij om zich heen te slaan, vooral figuurlijk. Dan mochten de anderen het ook niet leuk hebben. En als ik te langzaam at als klein kind – hij schrokte door het kamp alles in een noodtempo naar binnen – belde hij de politie op. Of ze me op konden komen halen.”

Feitelijk was je vader dus oorlogsslachtoffer. Speelde je moeders geweten om die reden niet op?
“Soms wel. Maar als hij mij met zijn telefoontjes aan het huilen maakte, was ze woedend. Een van de redenen dat ze van hem wilde scheiden, was dat hij altijd grote schulden maakte en nooit echt empathisch kon zijn. Met dat laatste kon ze een link naar de oorlog leggen, maar met dat eerste denk ik niet. Van beide had ze te veel last. Uiteindelijk leerde ze mij: niemand is het waard om chronisch ongelukkig door te zijn. Dat was een wijze les, maar ik vatte het nogal letterlijk op en was geneigd om bij het kleinste voorval mijn koffers te pakken. Nooit laten zien dat je kwetsbaar bent, dat is toch wel een trekje van mijn generatie.”

Als je vader zich verborg, waar hield hij zich dan op? En hoe lukte het jou soms een glimp van hem op te vangen?
“Omdat ik mijn zoektocht na zijn dood begon, was ik in grote mate afhankelijk van de archieven. Soms kwam ik hem tegen, maar vaker was zijn afwezigheid op lijsten veelzeggend. Een voorbeeld: na het krijgsgevangenkamp stelde een officier twee lijsten op met namen van mannen die zich die jaren voorbeeldig hadden gedragen. Hij stond op geen van beide. Of ik kreeg foto’s uit de Onafhankelijkheidsoorlog waarop hij wel stond, soms kon ik daar iets uit opmaken. Dankzij mijn halfzus leerde ik meer over zijn ware karakter en gedrag. Be careful what you wish for, heb ik meerdere malen gedacht.”

Je hebt hem als volwassene gezocht. In Nederland, Japan en Indonesië. Wat leverde die zoektocht op?
“Ik kwam hem gevoelsmatig nader. Ik zag zijn doopvont, een tank van het type waarin hij had gereden, ik liep door steden waar hij had gewoond. Steden waar ik notabene al eerder was geweest voor mijn romans. Maar nu zag ik hem in gedachten rondlopen, als kind, als krijgsgevangene en als volwassen militair. Het was alsof die reizen hem weer een beetje tot leven wekten.”

Heb je het gevoel ooit echt contact met hem gehad te hebben, of misschien toch een soort van band met hem?
“Echt contact misschien niet, wel een soort band, dat kan ik niet langer ontkennen. ‘Het is toch je vader’ is een zinnetje dat meerdere malen terugkeert in mijn boek. Maar dat wil niet zeggen dat ik dol op hem ben na alles wat ik te weten ben gekomen. Mijn halfzus had weer een totaal andere relatie met hem, het leek soms of we het over twee verschillende mannen hadden – maar die twee moest ik toch echt samenvoegen. Tegelijkertijd kon ik niet langer afstand van hem nemen zoals vroeger. Dat is wat een zoektocht met je doet, je raakt zo’n band niet meer kwijt. Gelukkig heb ik met mijn halfzus een veel steviger band gekregen door onze gesprekken en die is me veel waard.”

Hoe kijk je nu terug op je jeugd en op je vader?
“Met gemengde gevoelens. Ik ben blij dat ik weer weet dat we dol op elkaar waren toen ik nog klein was – maar ik ben verdrietig dat we nooit met elkaar hebben leren praten. Die desinteresse kwam ook van mijn kant hoor, ik had hem veroordeeld zonder de feiten te kennen. En nu veroordeel ik hem met de feiten tot een verdwaalde man. Maar ik had dolgraag een betere relatie met mijn vader gehad, met hem over zijn oorlogen gepraat. Het is toch wel onthutsend hoeveel invloed een vader op zijn kinderen heeft, hoeveel veiligheid zo’n man je kan geven.”

Waarom wilde je van dit verhaal een boek maken? Wat wil je de lezer meegeven?
“Dat elk levensverhaal een plek mag krijgen en dat de Vatersuche die ik heb afgelegd de moeite waard is vanwege het proces. Ik wilde boven alles eerlijk zijn, het niet mooier maken dan het was. Daarom moest het ook non-fictie worden en niet alleen zijn biografie, maar ons verhaal. Je kunt jezelf van een moeilijke vader-dochterrelatie bevrijden en hopelijk laat ik de lezer zien dat het de moeite waard is om dat te proberen als de relatie je leven negatief beïnvloedt. Maar ik wilde óók de valkuilen laten zien: dat je leed vergelijkt, in de zin van: die hadden het véél zwaarder, of dat je iets probeert goed te praten zonder dat je de feiten kent.”

Denk je alweer na over een volgend boek? Zo ja, wat voor boek?
“Ik ben nu begonnen met de research voor deel drie van mijn vrouwentrilogie. Dus weer een roman, dit keer over de oorlogen in voormalig Nederlands-Indië, de nasleep en de overtocht en ontvangst in Nederland. Ik denk dat de geschiedenis van de Indo zoals ik die wilde schrijven dan wel is afgerond. Indische mensen, zo ‘ideaal geïntegreerd’ in onze samenleving, verdienen een eigen plek. Hun voorgeschiedenis is onderdeel van de Nederlandse, ‘vaderlandsche’ geschiedenis – maar niet hetzelfde.”

Over het boek

Wanneer haar vader plotseling uit haar leven verdwijnt, weet de 7-jarige Dido niet wat haar overkomt. Rudy Michielsen was alles voor haar. Die liefde slaat om in afkeer voor de onbetrouwbare man die door haar moeder terecht buiten de deur is gezet.

Die afkeer is haar pantser. Maar na verloop van tijd dringen steeds meer vragen zich aan haar op. Waaróm was hij zo onbetrouwbaar, zo moeilijk? Wat was hem in een Japans krijgsgevangenkamp overkomen? Wat spookte hij uit in de strijd tegen de Indonesiërs, van wie hij nota bene zelf afstamde? Vaak houdt Dido’s vader zich verborgen, maar ze vangt ook glimpen op van zijn ware karakter, zijn bizarre leugens en egoïsme. Heeft zijn plotselinge vertrek haar een vaderwond bezorgd?

Ze gaat zijn sporen na: in Nederland, Japan en Indonesië. Uiteindelijk vindt ze niet de vader van vroeger terug, maar een verdwaald mens die haar teleurstelt, en voor wie ze toch mededogen en zelfs wat liefde kan voelen. Lukt het Dido Michielsen ook om haar eigen pantser af te leggen?
(Verborgen vader, Hollands Diep, € 23,99)

Over de schrijver

Dido Michielsen (1957) liet zich voor haar romandebuut Lichter dan ik inspireren door het leven van haar betovergrootmoeder. Het boek werd bejubeld door de pers, won de Boekhandelsprijs 2020 en werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs. Van haar debuut zijn al meer dan 100.000 exemplaren verkocht. Verborgen vader is haar nieuwste boek.

Foto: Melanie Marsman

Zin in?

Wij geven 3 exemplaren van Verborgen vader weg. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 3 september.