Schrijver Chris Polanen

Het duurde dertig jaar voor de heimwee definitief verdween. Maar de verhalen van schrijver Chris Polanen (1963) spelen zich nog steeds in Suriname af, dicht bij zijn ouderlijk huis, in zijn oude buurt. Daar is de inspiratie, de bron van zijn schrijven. Dat geldt ook voor zijn nieuwe, derde roman De handlezer: over Henri die niet lang meer te leven heeft.

Je bent auteur en dierenarts. Hoe is dat zo gekomen? Hoe zie je jezelf vooral?“Dierenarts worden zou je misschien wel een roeping kunnen noemen. De meeste van ons weten al van kinds af aan dat ze dierarts willen worden. Ik was al dierenarts lang voordat ik ooit had gedacht dat ik schrijver zou worden. Ik ben nu 33 jaar dierenarts en ik heb mijzelf altijd meer als dierenarts gezien, maar nu, na drie romans, is dat toch wel veranderd. Ik voel ik mij nu net zoveel schrijver als dierenarts.”

En hoe weet je de boel te combineren?
“Overdag ben ik dierenarts, schrijven doe ik vooral ’s avonds. Als dierenarts ben je vooral problemen aan het oplossen, als schrijver creëer je een geheel eigen wereld. Beide beroepen geven op hun eigen manier voldoening.”

Toen je 20 was, kwam je naar Nederland en ging schrijven vanuit heimwee. Op welke manier hielp dat?
“Op mijn 20ste kwam ik, min of meer gedwongen naar Nederland. Omdat de universiteit in Suriname na de Decembermoorden werd gesloten. Het was altijd mijn bedoeling om na mijn studie terug te keren naar Suriname. Toen ik afgestudeerd was en een paar jaar werkervaring had, ging ik met mijn jonge gezin naar Suriname. Mijn toenmalige vrouw kon er echter niet aarden en we keerden terug naar Nederland. Toen sloeg de heimwee toe. Geen weemoedig verlangen naar mijn geboorteland, maar een gevoel van gevangen zitten, afgesneden van de plek waar je thuishoort.

Ik werd steeds ongelukkiger en zocht min of meer wanhopig naar een manier om mijzelf staande te houden. Toen begon ik te schrijven over mijn mislukte remigratie. Deze stukjes werden gepubliceerd in een Surinaamse krant die wekelijks in Nederland uitkwam. Ik kreeg daar goede reacties op en ging steeds meer schrijven. Ook fictie, korte verhalen die zich in Suriname afspeelden. Ik merkte dat schrijven over Suriname hielp. Dan deed ik de gordijnen dicht en was ik in mijn hoofd in Suriname. Ook ging ik weer fanatiek zwemmen, zoals ik in mijn jeugd in Suriname had gedaan. Elke dag zwemmen en schrijven hield mij op de been, maar het heeft in totaal dertig jaar geduurd voor de heimwee definitief verdween. Mijn verhalen spelen zich nog steeds in Suriname af, dicht bij mijn ouderlijk huis, in mijn oude buurt. Als ik schrijf, dwaal ik in mijn hoofd daar rond, soms verander ik de omgeving drastisch – in mijn debuut Waterjager staat de hele stad onder water, soms laat ik alles bij het oude. Het is een proces wat ik niet helemaal kan verklaren, maar daar, in het huis waar mijn moeder nog steeds woont, in de buurten waar ik opgroeide, daar is de inspiratie, de bron van mijn schrijven.”

Je columns en korte verhalen verschijnen zowel in Nederland als in Suriname. Worden ze in beide landen op een andere manier ontvangen?

“In Nederland ben ik nog een onbekende schrijver, in Suriname niet. Er zijn namelijk niet veel schrijvers van Surinaamse oorsprong die in Nederland publiceren. Bovendien was mijn vader, Pieter, een bekende Surinaamse dichter. Tijdens interviews in Suriname wordt hij altijd genoemd en mijn schrijverschap wordt als een logische voortzetting gezien van het zijne. Hij is jong overleden en ik heb hem nooit gekend, maar het schrijven zit kennelijk in de genen. Ik ga een aantal keer per jaar voor een kort bezoek naar Suriname, vooral om mijn moeder te zien.”

Je debuteerde in 2017. Waarom waagde je je toen, je was al 53, aan een roman?“Dat is inderdaad best oud om te debuteren. Ik ben op mijn 35ste begonnen met columns en korte verhalen. Pas ruim tien jaar later begon ik als experiment aan een roman. Ik had vier hoofdstukken geschreven en die kwamen via een kennis van mij bij een grote uitgever terecht. Ik kreeg direct een contract aangeboden, maar vlak voor de publicatie, twee jaar later, besloot de uitgever dat het toch niet goed genoeg was. Dat was natuurlijk een enorme teleurstelling maar ik wilde niet opgeven. Ik schreef mij in bij de Schrijversvakschool, herschreef het manuscript met de adviezen van de docent, en vond een nieuwe uitgever: Lebowski Publishers. Van de start tot de uiteindelijke publicatie verstreek er zo zes jaar! Achteraf ben ik blij dat het zo lang duurde, het boek is er alleen maar beter op geworden. Ik zie het als een leerproces dat mij een betere schrijver maakte.”

De handlezer is je derde en nieuwste roman, en gaat over Henri. Hij is 60 en hoort dat hij niet lang meer heeft. Wat doet dat met een mens?
“Dat heb ik tijdens het schrijven onderzocht. Het lijkt mij logisch dat je je dan van alles afvraagt, toch? Wat wil ik nog? Wat kan ik nog? Hoe neem ik afscheid van het leven? Hoe zal men aan mij terugdenken? Als schrijver had ik eigenlijk een rustige laatste fase voor Henri in gedachten, maar zoals mijn personages vaker doen, ging hij zijn eigen weg. Hij ontmoette oude liefdes en deze liefdes bleken, tot zijn verbazing, nog wederzijds ontvlambaar. Hij kwam als het ware op liefdesgebied weer tot leven.”

Henri’s neef kan handlezen. Staat Henri daar voor open?
“Niet echt. Hij ziet het als een van de vele dingen waarmee Nederlandse Surinamers de Surinamers in Suriname komen lastigvallen! Als Surinamer die al veertig jaar in Nederland woont, weet ik dat we in Suriname kritisch bekeken worden als we terugkomen. Ik wilde deze roman schrijven vanuit het perspectief van een Surinamer die nooit in Nederland heeft gewoond en een grondige hekel heeft aan de Surinaamse Nederlanders. Gaandeweg wordt Henri wel nieuwsgierig naar het handlezen en is hij verbaasd over wat zijn neef allemaal in een hand kan zien.”

Henri ziet zijn broer vervolgens na 35 jaar weer. Kunnen zij de draad samen weer oppakken?
“De grote vraag is of dat mogelijk is. Henri’s broer Humphrey is er ooit met Henri’s vriendin vandoor gegaan en die pijn heeft zijn leven getekend. Hij heeft zijn ex-vriendin en zijn broer 35 jaar niet gezien en in de laatste fase van zijn leven komen ze terug en willen ze contact met hem. Is hij na een leven van verbittering tot vergeving in staat?”

Je roman gaat ook over gevaar, en over liefde. Brengt de situatie dat Henri ongeneeslijk ziek is dat allemaal met zich mee? Op welke manier?
“Door zijn naderende dood gaat Henri zijn oude liefdes anders bekijken, je zou kunnen zeggen dat de liefde – en ook de lust – minder gehinderd wordt door verleden en toekomst.Soms brengt Henri zichzelf in gevaar door zijn acties, soms komt het gevaar van buiten. Het motto van het boek – ‘het leven doet wat het wil’ – was een favoriete uitspraak van mijn vriend Pim de la Parra, die vorig jaar overleed. Henri heeft, ook in de laatste fase, veel minder controle over zijn leven dan hij zou willen.”

Henri is kwetsbaar in een land waar je als man sterk hoort te zijn. Wat betekent dat voor hem?
“Opgroeiend als Surinaamse man word je, of je wil of niet, min of meer gevormd door het machismo. Je leert kwetsbaarheid te verbergen en je sterk voor te doen. Henri beseft dat hij dat heeft gedaan en ook dat hij de vrouwen in zijn leven niet altijd goed behandeld heeft.”

Herken je jezelf in Henri?
“Een hoofdpersoon heeft natuurlijk altijd wat van de schrijver in zich. Er zijn overkomsten, maar de verschillen zijn veel groter. Mijn eerste naam is Henri, ik was ooit een zwemmer bij dezelfde zwemvereniging in Suriname en mijn broer en ik waren ooit verliefd op dezelfde vrouw, net zoals Henri en zijn broer in het verhaal. Maar dat zijn slechts enkele bouwstenen voor het verhaal. Ik ben net zo oud als Henri, maar absoluut niet terminaal! Ik woon al veertig jaar in Nederland, heb hier een opleiding handleeskunde gevolgd en heb workshops handlezen in Suriname gegeven. Dus ik ben juist een van die Nederlandse Surinamers waaraan Henri zich zo ergert! Tijdens het schrijven volgde Henri al snel zijn eigen weg, die mij vaak genoeg verbaasde.”

Wat wil je met De handlezer graag op de lezer overbrengen?
“Ik wil vooral dat de lezer van mijn boek geniet, dat het lezen een feest is! Ik denk niet dat ik een schrijver ben die aan een roman begint met de bedoeling om iets op een lezer over te brengen. Ik wilde een aantal dingen onderzoeken. Hoe je terugkijkt op je leven als je weet dat het einde nadert en vooral of er vergeving en verzoening mogelijk is. Ook welke angsten er zijn en of je die kunt bezweren. En wat het met de liefde doet…”

Denk je dat je ooit weer in Suriname zult gaan wonen?
“Dat is een moeilijke vraag. Dertig jaar lang was dat mijn grootste wens, maar de laatste tien jaar ben ik, tot mijn eigen verbazing, steeds meer geworteld in Nederland. Toch, helemaal uitsluiten kan ik het niet.”

Contactpersoon: Jochem Bouwens, Jochem.Bouwens@overamstel.com

Over het boek

Henri is 60 en krijgt te horen dat hij niet lang meer te leven heeft. Hij kan het nauwelijks geloven, zijn lichaam en geest zijn nog sterk. Terwijl hij het nieuws aan het verwerken is, verschijnt onverwachts zijn neef, een jonge man die kan handlezen. Ook zijn broer klopt na vijfendertig jaar weer bij hem aan. Gevaarlijke situaties en opnieuw opbloeiende liefdes brengen zijn leven in een stroomversnelling. Henri komt enkele keren heel dicht bij de dood en ervaart wat echte liefde is.

De handlezer is een roman over kwetsbaarheid in een land waar het als man van je verwacht wordt sterk te zijn.

(De handlezer, Lebowski, € 23,99)

Over de schrijver

Chris Polanen (1963) is auteur en dierenarts in Amsterdam-Zuidoost. De in Suriname geboren en getogen auteur kwam op 20-jarige leeftijd naar Nederland en begon te schrijven om met zijn heimwee naar Suriname om te gaan. Hij schrijft columns en korte verhalen die zowel in Suriname als in Nederland verschijnen, recent onder meer in de bloemlezing AfroLit. In 2017 verscheen zijn debuutroman Waterjager en in 2021 verscheen Centaur. De handlezer is zijn derde roman

Zin in?

Wij geven 3 exemplaren van De handlezer weg. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 23 juli.