Zoals het NRC zegt: ‘Ze heeft overleefd om getuige te kunnen zijn. Een onverbiddelijke getuige, met een scherpe pen.’ Op de zoldertrap van haar onderduikadres in Amsterdam schreef de Joodse Grete Weil in 1944-1945 De weg naar de grens.

Het is beslist een wonder te noemen dat De weg naar de grens, misschien wel Gretes beste en belangrijkste boek, ongeschonden uit de oorlog kwam. De roman is onlangs opgedoken en nu uitgegeven. Het was haar debuut.

Aangrijpend

De weg naar de grens schuurt. Het schrijven van dit aangrijpende boek moet voor de schrijver behalve een louterend ook een pijnlijk proces zijn geweest. Want ja, het is fictie, maar Grete verwoordt wel degelijk haar eigen verdriet: dat om het verlies van haar man Edgar, die in 1941 werd gearresteerd door de Gestapo en in Mauthausen werd vermoord. Hun liefde vormde de inspiratie voor de roman. Daarnaast verwerkt ze in het boek ook de fouten die ze in haar ogen zelf maakte. Dat ontstijgend, beschrijft Grete ongeëvenaard het Duitsland van de Weimarrepubliek tot aan de jaren na de machtsovername van de nazi’s. Je maakt min of meer mee hoe het zover heeft kunnen komen dat het Duitse volk, mensen zoals jij en ik, uiteindelijk daders en meelopers werden.

Leesfragment

Wij van Zin kozen uit De weg naar de grens die er nog zijn voor jou een bijzonder leesfragment. Zit met hoofdpersoon Monika en vriend Hans Hauser aan in een kroeg en hoor hoe zij hem maar vooral zichzelf verrast met de ontboezeming dat ze van Klaus houdt. Haar neef, beste vriend en, zo blijkt uiteindelijk, grote liefde. De woorden die Grete hier kiest, gaan over haar eigen Edgar. Lees ook hoe verschillend Monika en Hans denken over de fenomenen ‘vrijheid’, het ‘(burger)bestaan’ en ‘joodszijn’ in die tijd: het begin van de jaren 30 in Duitsland. Een gloedvol fragment.

fragment – zie pdf

Uit: Grete Weil, De weg naar de grens (Meulenhoff, € 24,99)

Win met Zin

Nieuwsgierig? Wij mogen 3 boeken weggeven. Kansje wagen? Deel je contactgegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 10 mei.

Over het boek

De weg naar de grens is een prachtig, aangrijpend verhaal over liefde in een gevaarlijke tijd, vervlochten met de vraag wat goede en foute keuzes zijn en welke grote gevolgen ze kunnen hebben. Grete Weil schreef deze bijzondere roman in 1944-1945 op de zoldertrap van haar onderduikadres in Amsterdam.

Duitsland, 1936. De Joodse Monika Merton, wier echtgenoot al is omgekomen in het concentratiekamp Dachau, is op de vlucht voor de Gestapo. Ze heeft haar woonplaats München verlaten en hoopt in Beieren de Oostenrijkse grens te kunnen oversteken. Onderweg ontmoet ze in de trein dichter Andreas von Cornides, die zich nauwelijks bewust is van het geweld en de misdrijven in Duitsland. Hij leeft, zo lijkt het, in een andere wereld. Ondanks zijn onwetendheid ontwikkelt Monika een zwak voor hem, en hij voor haar. Haar plan om te vluchten verzwijgt ze. Samen met Andreas verlaat Monika de trein in een afgelegen bergdorp waar haar ‘langlauftocht’ moet beginnen. Maar door het slechte weer worden ze gedwongen om samen een paar dagen in een berghut te verblijven. Ver van de rest van de wereld onthult Monika aan Andreas haar ware beweegredenen en vertelt ze over haar leven in München en in het turbulente Berlijn van de vroege jaren 30, over haar huwelijk met haar grote liefde, de reizen die ze maakte en haar werk op een school in Beieren, totdat de opkomst van de nazi’s en het groeiende antisemitisme aan dat alles een einde maakten.

De weg naar de grens (Meulenhoff, € 24,99)

Over de schrijver

Grete Weil (Beieren, 1906 – München, 1999), dochter in een welgesteld Joods gezin, emigreerde in 1935 met haar man Edgar Weil naar Amsterdam. Edgar werd in 1941 door de Gestapo gearresteerd en naar Mauthausen gedeporteerd, waar hij kort daarna werd vermoord. Grete Weil ging in 1943 naar een onderduikadres in Amsterdam waar ze in totaal zeventien maanden verbleef en samen met haar helpers een Duits-Nederlandse verzetsgroep oprichtte: de Hollandgruppe Freies Deutschland. Na de oorlog keerde ze terug naar München, waar ze in 1999 overleed. Ze wordt gezien als een van de belangrijkste Duitse naoorlogse schrijfsters, en als kroongetuige van het Joodse leven tijdens de emigratie en deportatie van Joden uit Nederland. Haar werk is met talloze prijzen onderscheiden.

De beste artikelen in je mailbox? Meld je aan voor de nieuwsbrief