Schrijver Lucas Zandberg

Hij vroeg zich af hoe het voor Rustimo moet zijn geweest, om in 1878 bijna als een stuk speelgoed in een voor hem vreemd land te belanden. Schrijver Lucas Zandberg (1977) dook voor zijn roman Rustimo het hofleven in van keizerin Sisi, die een Afrikaans kind cadeau kreeg voor haar dochter, en die ze vooral zag als ‘een accessoire’.

Je bent schrijver van vooral historische romans. Wat trekt jou zo aan in dit genre?
“Geschiedenis gaat nooit alleen over vroeger. Het zegt ook iets over het hier en nu. Je stapt een andere wereld binnen die vreemd lijkt en toch herken je er jezelf in. Dat spanningsveld spreekt me aan in het genre van de historische roman. Tegelijk is het voor mij ook een vorm van escapisme, want ik zou het dodelijk vermoeiend vinden om alleen maar autobiografisch te schrijven en voortdurend met mezelf bezig te zijn.”

Ook je nieuwste boek, Rustimo, is een historische roman. Hoe kwam je op het idee een boek te schrijven over ‘het speelkameraadje van Sisi’s dochter’? Hoe stuitte je op dit gegeven?
“Ik stuitte op Rustimo in de biografie Elisabeth: Kaiserin wider Willen van Brigitte Hamann. Daarin las ik hoe de keizerin een Afrikaans jongetje cadeau had gekregen. Hamann besteedt slechts twee bladzijden aan hem maar dat beeld greep me direct: ik vroeg me af hoe het voor hem moet zijn geweest, om bijna als een stuk speelgoed in een voor hem vreemd land te belanden. Dat gegeven liet me niet meer los.”

Rustimo is gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Deed je veel research?
“Ja, ik heb veel research gedaan. Dat hoort bij een historische roman. Anders wordt het sciencefiction. Ik heb me verdiept in Sisi, haar hof en de tijd waarin Rustimo leefde. Maar over hemzelf bestaan nauwelijks bronnen, en juist dat fascineerde me: de feiten vormen een basis, maar uiteindelijk moest ik hem een stem geven die de geschiedenis hem niet heeft nagelaten.”

Waar houden voor jou de feiten op en begint de fictie? Hoe heb je een en ander aangepakt?
“De historische feiten geven de contouren, maar het verhaal zelf ontstaat pas in de ruimte ertussen. Voor mij is het alsof je een kaart hebt. De steden en rivieren liggen vast, maar de sfeer van het landschap moet je zelf invullen.”

Rustimo is een Soedanees weeskind dat aan keizerin Sisi als cadeau wordt aangeboden namens de Egyptische onderkoning. We schrijven 1878. Hoe gebruikelijk was zo’n cadeau in die tijd? En wat was de bedoeling hierachter denk je?
“Het was in 1878 eigenlijk allang niet meer gebruikelijk. In de 18de eeuw, de pruikentijd, gebeurde het vaker dat er kinderen of dienaren als ‘cadeau’ werden aangeboden. Juist daarom springt dit verhaal eruit: in die tijd werd het al als ouderwets beschouwd. De onderkoning van Egypte probeerde ermee in het gevlei te komen bij het hof in Wenen, maar voor ons is het natuurlijk nauwelijks voorstelbaar dat een kind zo wordt behandeld.”

Hou oud was Rustimo toen en is de impact die dit voor hem had ook maar enigszins te beschrijven? Hoe pakte je dat aan?
“Hij was ongeveer 16 maar het hof zag liever een kind, dus hij moest zich jonger voordoen. De impact die het had, vormt eigenlijk het hart van mijn boek. Voor mij ging het er niet om of je de impact objectief kunt meten, maar om het van binnenuit te laten voelen. Dat is wat ik in mijn roman heb geprobeerd.”

Rustimo wordt het speelkameraadje van Valerie, Sisi’s lievelingsdochter. Hoe kan een moeder ‘een lievelingskind’ hebben?
“Keizerin Sisi had een moeilijk karakter en van het romantische beeld klopt weinig. Ze trouwde jong, kreeg vroeg kinderen en had het gevoel dat die haar werden opgedrongen. Valerie was een nakomertje, voor wie ze bewust koos, en dat maakte haar Sisi’s lievelingskind, aan het hof zelfs pesterig ‘de enige’ genoemd. Die overdadige liefde was voor Valerie trouwens verstikkend en zorgde ook voor spanningen met haar broer en zus. Ironisch genoeg leek Valerie veel meer op haar praktische vader Franz Joseph, terwijl haar broer Rudolf juist het dromerige karakter van hun moeder had. Helaas zag zij hem niet staan.”

Hoe weet Rustimo zich te redden aan het Weense hof? En hoe reageren de hovelingen op zijn komst?
“Rustimo probeert zich aan te passen maar blijft altijd een buitenstaander. Hij wordt niet als volwaardig lid van het hof gezien, ook niet door het personeel. Voor de een is hij een curiositeit, voor de ander een bedreiging. Daarnaast werd hij vaak racistisch bejegend. Wat mij vooral interesseerde, is dat hij als kind gedwongen werd om in een wereld te overleven die niet voor hem was gemaakt.”

Welke band ontstaat er tussen Valerie en Rustimo? En hoe ontwikkelt deze zich naarmate ze samen opgroeien?
“Ze beginnen als speelkameraadjes. In het spel vallen de verschillen van afkomst en status soms even weg. Maar naarmate ze ouder worden, dringt de ongelijkheid zich steeds sterker op. Helaas raakt Valerie op den duur op hem uitgekeken en dan breekt er een onzekere tijd aan voor Rustimo.”

De wereld is in die tijd niet klaar voor iemand zoals Rustimo. Waar blijkt dat uit? En wat doet dat met hem?
“Hij wordt vaak bekeken alsof hij een zeldzaam object is, nooit als een mens van vlees en bloed. Voor sommigen is hij een rariteit, voor anderen zelfs een smet op de waardigheid van het hof. Zo vindt hij nergens vaste grond. Zelf klampt hij zich vast aan het idee dat hij erg voornaam is, zonder te beseffen dat hij voor de keizerin vooral een accessoire is waarmee ze de stijve hofhouding tart.”

Toevallig alweer een idee voor een volgend boek?
“Rustimo laat zich niet zomaar loslaten, ook niet nu zijn verhaal op papier staat. Ik moet hem eerst uitzwaaien voordat er ruimte in mijn hoofd komt voor een volgend boek. Ik laat me graag verrassen door welk verhaal zich daarna aandient.”

Over het boek

Een aangrijpende roman over een mens als speelbal van zijn tijd, gebaseerd op een waargebeurd verhaal.

Wenen, 1878. Keizerin Sisi ontvangt een bijzonder geschenk van de onderkoning van Egypte: Rustimo, een Soedanees weeskind. Hij wordt aangesteld als speelkameraad van haar lievelingsdochter Valerie en krijgt zo toegang tot de pracht en praal van het hof. Terwijl Rustimo zijn plaats probeert te vinden, groeit zijn band met Valerie, evenals de weerstand van de hovelingen. Zijn unieke positie biedt hoop, maar ook gevaar in een wereld die niet klaar is voor iemand zoals hij.

(Rustimo, De Arbeiderspers, € 23,99)

Over de schrijver

Lucas Zandberg (1977) debuteerde in 2007 met de historische roman Mijn leven is van mij. In 2010 verscheen De laatste maîtresse, een historische roman over een courtisane aan de vooravond van de Franse Revolutie. De anderhalf jaar later verschenen biografische roman Mayling gaat over de invloedrijke echtgenote van de Chinese nationalistische politicus Chiang Kai-Shek en vormt een venster op de geschiedenis van China in de 20ste eeuw. In 2015 verscheen De vergeten prins, geïnspireerd op het leven van Wiwill, de jong gestorven halfbroer van koningin Wilhelmina. De rendementsdenker uit 2017 is mede gebaseerd op Lucas’ eigen ervaringen in het onderwijs. Deze hilarische satirische roman werd in 2019 bewerkt voor het theater. In 2019 verscheen zijn roman Keizerlijk geel, zijn nieuwste roman is Rustimo.

Zin in?

Wij geven 3 exemplaren van Rustimo weg. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 1 oktober.