Ted van Lieshout

Hij vindt het fijn licht te geven, letterlijk en figuurlijk, aan een onderwerp dat zich daar volgens de maatschappij niet voor leent. Schrijver en dichter Ted van Lieshout (1955) doelt op kindermisbruik, het onderwerp van zijn nieuwste serieuze en tóch vrolijke roman Beitelaar. ‘Als ik mijn personages maar één kant meegeef, zijn ze zo plat als een dubbeltje’

Je schreef al eerder over kindermisbruik. Waarom wilde je hier nog een boek aan wijden?

“Ik heb inmiddels een stuk of vier boeken geschreven die gerelateerd zijn aan kindermisbruik en daardoor heb ik het gevoel dat ik er een soort expert in ben geworden. Ik stuit keer op keer op nieuwe nuances waardoor ik dan weer opnieuw geïnspireerd raak om erover te schrijven. Nu was ik gestuit op het gegeven dat slachtoffers zo vaak de regie kwijtraken over wat hen is overkomen zodra ze ermee naar buiten treden, en omdat dat mijzelf niet is overkomen, moest ik kiezen voor een verháál in plaats van een eigen getuigenis. Daar had ik eigenlijk een beetje moeite mee, omdat ik zelden gecharmeerd ben van een verzonnen verhaal. Vandaar dat het een waarachtig verhaal is geworden, op basis van research en héél véél inlevingsvermogen.”

‘Ik wil weg van het cliché. Weg van het met-iedereen-mee-denken’

Het onderwerp van Beitelaar is groot en serieus. Toch schreef je een haast ‘vrolijk’ boek. Hoe doe je dat?

“Ik vind het leuk dat je dat zegt: serieus en vrolijk. Dat zit, hoop ik, in al mijn boeken: zonder een ernstige noot vind ik humor niet de moeite waard en andersom ook niet. Ik vind het fijn om licht te geven aan een onderwerp dat zich daar volgens de maatschappij niet voor leent, en volgens mij wel. Dat maakt het, vind ik zelf, tot kunst. Hoe ik dat doe? Nou, door net zo lang te puzzelen tot ik een evenwicht bereik. Dat is dan wel altijd een gevoelsmatig evenwicht, hoor. Ik kan er niet echt de vinger op leggen.”

Is het behalve om een nuance in de maatschappelijke discussie aan te brengen ook louterend om te schrijven over wat je zelf meemaakte?

“Hm, ja, ik vind het heel belangrijk om te schrijven over maatschappelijke issues door daar nuances in aan te brengen. Omdat die zorgen voor verdieping. Weg van het cliché. Weg ook van het met-iedereen-mee-denken. Maar ook omdat ik domweg mijn mening wil kenbaar maken. En ook, ja, omdat het louterend werkt. Ik ben heel veel over mijn eigen ervaringen en gevoelens te weten gekomen door erover te schrijven in stukken tekst die bestemd zijn voor ándermans ogen. Juist het proberen om zo persoonlijk mogelijk te zijn in wat ik schrijf voor een publiek, maakt dat ik dieper moet nadenken over wát ik schrijf. In Beitelaar ben ik niet mild over sommige kanten van hoe slachtoffers door welwillende mensen ondersteund worden, en dan moet ik dat wel heel zorgvuldig opschrijven om niet zelf te vervallen in clichés en vooroordelen. Daarom heb ik ook heel nadrukkelijk onderscheid gemaakt in het boek tussen slachtoffers van relatief ‘mild’ misbruik en slachtoffers die gered moeten worden uit een desastreuze situatie. Ik wil niet veroordelen door me achter een verhaal te verstoppen. Of om even concreet te worden: in het verhaal voelt een slachtoffer zich opnieuw geslachtofferd doordat hij alles moet vertellen wat hem is overkomen. De mensen die hem ondervragen doen dat met de beste bedoelingen maar realiseren zich onvoldoende dat ze dat niet per se doen in het belang van het slachtoffer. Die aanklacht verwerk wel ik in mijn verhaal, maar zonder dat ik met een vingertje ga wijzen.”

Hoe spannend is het om een verdachte van kindermisbruik op te voeren als sympathiek persoon? En een tiener die erotische gevoelens koestert voor een volwassen man?

“Hahaha, dat is helemaal niet moeilijk. Mensen hebben allemaal mindere en betere kanten. Als ik mijn personages maar één kant meegeef, zijn ze zo plat als een dubbeltje. Kijk, natuurlijk zijn er daders die van huis gaan met de bedoeling om iemand kwaad te doen, maar over zo’n persoon zou ik niet gauw schrijven. Ik ga er vanuit dat een ‘gemiddelde’ dader door omstandigheden tot zijn daad komt. Dat neemt iets van zijn schuld weg, in mijn ogen. Daar staat tegenover dat slachtoffers willens en wetens daders voor het gerecht willen zien zonder zich te bekommeren om het lot van de vrouw en kinderen van die dader. En dat is niet echt een mooie karaktertrek. Vind ik.”

Je schrijft zowel voor kinderen als volwassenen. De scheidslijn is vaak flinterdun. Waar ligt je hart?

“Ik ben door de jaren heen gespecialiseerd geraakt in het schrijven vanuit een jeugdig perspectief. Daar ben ik best wel goed in, al zeg ik het zelf. Maar naarmate ik ouder word, verschuift mijn belangstelling wel meer in de richting van de levensfase waarin ik zelf verkeer: die van ouder wordende man die toch echt op weg is naar het einde. Ik zou wel een boek willen schrijven vanuit dat perspectief maar dat durf ik niet. Ik ben bang dat ik dan die humor kwijtraak. Als ik bijvoorbeeld gedichten schrijf vanuit het perspectief van mijn huidige leeftijd, vind ik mezelf een nostalgische ouwe zeurpiet. Daar heeft niemand wat aan.”

Alweer een nieuw project op stapel?

“Als een boek af is, begin ik meteen aan een nieuw project, anders voel ik me vreselijk onthand. Ik ben bezig met een boek over kunst en de redacteur die het moet lezen is twee weken op vakantie. Dan moet ik dus veertien dagen gaan zitten wachten en dat kan ik niet. Dan begin ik meteen aan een ander project te werken, want niks doen, is niks voor mij. Ik krijg nu bijna mijn eerste AOW en daar verheug ik me ontzettend op maar dat betekent absoluut niet dat ik minder ga werken. Wel wat langzamer misschien. Soms toch een paar uurtjes achter de geraniums zitten. Om alvast een beetje te wennen aan dat het niet meer hóéft.”

Win met Zin

We geven 3 boeken van Ted weg. Kans maken? Deel in de comments waarom jij Beitelaar graag wil lezen!

Over het boek

Als de 15-jarige Antonij op zaterdagochtend aankomt op het kerkhof waar hij een bijbaantje heeft, ontdekt hij een man die hakt in een grafsteen. Die reageert afhoudend als de jongen hem daarop aanspreekt, maar Antonij laat zich niet afschrikken. Hij vindt de man aantrekkelijk en probeert meer over hem aan de weet te komen. Dat heeft verstrekkende gevolgen, tot de komst van de politie aan toe. (Seksueel) misbruik en de omgang met slachtoffers en daders zijn belangrijke thema’s in het werk van de veelbekroonde Ted van Lieshout. In Beitelaar snijdt hij een kant aan die zelden wordt gehoord, in een verhaal dat zowel spannend als confronterend is.

(Ted van Lieshout Beitelaar, Querido, € 18,99)

De schrijver

Ted van Lieshout (1955) wilde schrijver, tekenaar of zanger worden. Hij werd eerst illustrator van gedichten en verhalen voor kinderen. Ook ontwierp hij boekomslagen en tekende hij voor kranten en tijdschriften. In 1986 verscheen het eerste boek waarvoor Ted de tekst schreef: Raafs reizend theater en verscheen de gedichtenbundel Van verdriet kun je grappige hoedjes vouwen. Deze werd meteen bekroond met een Vlag en Wimpel. In de jaren die volgden schreef Ted veel meer kinderboeken en gedichtenbundels. In 1989 won hij het Charlotte Köhler Stipendium, de prijs voor de beste nieuwe auteur van kinder- en jeugdboeken, en in 1995 werd Begin een torentje van niks bekroond met de Gouden Griffel. In 2009 werd de driejaarlijkse Theo Thijssenprijs aan hem toegekend voor zijn gehele oeuvre. Ondertussen schrijft Ted ook voor volwassenen.