Performer & schrijver Nyk de Vries

Ja, hij richtte zelf ook met een stel vrienden een band op in de jaren 80. En ja, hij groeide zelf ook op in een baptistenmilieu en er ontstond een conflict tussen hem en zijn beste vriend. Verder nam muzikant, performer en schrijver Nyk de Vries (1971) alle fictieve vrijheid die hij nodig had om zijn roman De Baptisten te kunnen schrijven.

Je bent een duizendpoot: schrijver, muzikant en ‘legendarisch performer’. Plus van 2019 tot 2021 ook nog eens Dichter fan Fryslân. Hoe zie jij jezelf vooral? En waarom?

“Omdat ik als muzikant begonnen ben, als zanger van een band in Friesland, zie ik mezelf in de eerste plaats als muzikant. In die rol is tekst altijd erg belangrijk voor me geweest, de woorden en de muziek kwam eigenlijk tegelijk. In mijn studententijd ben ik begonnen met proza en poëzie. Later kwam daar ook film bij.”

Je gaat bijna naar Oeral voor optredens. Wat ga je daar precies doen?

“Op Oerol komt alles samen wat ik heb gedaan. Ik zing onder meer nummers van mijn laatste album Hoeveel woorden. Een deel daarvan is geïnspireerd op gedichten die ik maakte als Dichter fan Fryslân, waarbij ik korte films maakte met filmer Herman Zeilstra. De clips vormen een onderdeel van mijn live-performance. Daarnaast draag ik voor uit mijn nieuwe roman De Baptisten die zojuist is verschenen.”

De Baptisten gaat over Marten en zijn vriend Wytse, in een Fries dorp midden jaren 80. Ze kennen elkaar van school maar ook van de kerk. En besluiten samen een band op te richten. Kwam jouw achtergrond als muzikant bij deze wending van pas? En zo ja, hoe?

“Hoewel de roman fictief is, is het verhaal sterk geïnspireerd op mijn eigen muziekverleden. In het echt heette de band The Amp die ik eind jaren 80 begon met een aantal schoolgenoten in Friesland. Ook ik ben opgegroeid bij een baptistenkerk, zodat je wel kunt zeggen dat het boek erg autobiografisch is. Ik krijg dan ook veel mails en apps van lezers die allerlei situaties en scenes menen te herkennen. Toch heb ik het verhaal fictief gemaakt om er echt een eenheid van te maken, waarbij ik de vrijheid kon nemen die ik nodig had.”

Het oprichten van de band brengt veel teweeg in de Friese gemeenschap. Wat precies? En waarom?

“De jongens in het boek zijn nog erg jong als ze beginnen. Al vrij snel krijgen ze een soort regionaal succes, waardoor er, zonder dat ze dat zelf precies hebben gepland, iets op het spel komt te staan. De verschillende personages reageren hier nogal verschillend op. Zanger Marten – die nogal lijkt op mezelf in die jaren – is van huis uit schuchter en verlegen. In de muziek vindt hij voor het eerst zijn vuur. De band wordt voor hem een enorme uitlaatklep. Hij is wild en woest en gaat er helemaal in op, steeds meer, misschien meer dan goed voor hem is. Hij wordt steeds fanatieker en gaat steeds meer geloven in zijn eigen alter ego. Je zou kunnen zeggen dat hij zichzelf erin verliest.”

De groep is een hechte vriendengroep die nogal wat te verduren krijgt. Waardoor ontstaan er barsten in de vriendschap?

“Martens beste vriend is Wytse, de bassist van de band. Ze kennen elkaar van school en van de kerk, en genieten allebei van hun succes en de bevlogen optredens, maar Wytse ziet zijn weg gaandeweg toch iets anders. Voor Wytse is ook het geloof belangrijk, wat langzaam leidt tot botsingen tussen de twee. Marten neemt juist meer afstand van het geloof en de kerk; hij begint het steeds relatiever te zien en kan niet begrijpen dat Wytse er zoveel waarde aan hecht. In Martens ogen wordt Wytse steeds serieuzer. Hij ergert zich aan zijn kortzichtigheid en kan er niet mee omgaan. Ondertussen wordt Marten, als leider van de band, steeds fanatieker, zonder zelf zijn eigen kortzichtigheid te zien.”

Fragmenten over Martens jeugd zijn geschreven vanuit de ik-persoon, fragmenten in het heden vanuit een ‘jij’. Waarom koos je juist voor deze perspectieven?

“De jeugdpassages zijn geschreven vanuit de ik-persoon die niet buiten zijn eigen tijd kan kijken. De passages in het heden zijn in de jij-vorm, als een soort overpeinzing, een soort mijmering. Soms is het voor Marten alsof hij even buiten de tijd staat.”

Als Marten volwassen is, en vader, wordt hij geconfronteerd met zijn jeugd en de band waar hij toen deel van uitmaakte. Op welke manier? En wat doet dat met hem?

“Dat Marten terug begint te kijken heeft een duidelijke actuele aanleiding. In Friesland was Marten omringd door mensen met een gelovige achtergrond. In zijn huidige woonplaats Amsterdam kent hij bijna niemand met feeling met het geloof; de meeste van zijn vrienden en kennissen hebben er zelfs een duidelijk afkeer van. Tegelijk komt hij op de school van zijn zoon Abe in aanraking met mensen met een moslimachtergrond. Als hij Abe naar een speelkameraadje brengt, vindt hij tot zijn eigen verbazing bij diens Marokkaanse oma veel herkenning. Op dat moment begint hij terug te denken aan zijn jeugd, aan de baptisten en vooral aan zijn vriend Wytse.

Terugkijkend begint hij vragen te stellen. Wat is er eigenlijk allemaal precies gebeurd? Lag de oorzaak van hun breuk wel in het geloof? Of ging het eigenlijk om iets anders? Deden de redenen er op een gegeven moment nog wel toe? Of hadden Marten als Wytse zich beiden verschanst in hun eigen starheid?”

Heb je voor De Baptisten uit je eigen jeugdervaringen kunnen putten? Of: waar haalde je de inspiratie voor deze roman vandaan?

“Voor De Baptisten heb ik sterk uit mijn eigen ervaringen geput. Hoewel de roman fictief is, is het gebaseerd op een echt conflict. Toen de roman bijna klaar was heb ik het manuscript aan de ‘echte’ Wytse laten lezen. Ik was heel nerveus. We hadden al die jaren amper meer gesproken. Terwijl we jarenlang beste vrienden waren geweest, was ons contact daarna sporadisch en oppervlakkig.

Tot mijn grote geluk vond hij het mooi. Hij appte me dat hij de tranen in zijn ogen had staan. Dat was een enorme opluchting. Voor mij reikt het belang van het boek dan ook veel verder dan het boek zelf. Ik hoop er ook iets mee te zeggen over de tijd van nu. Ik hoop te laten zien dat groepen minder éénvormig zijn dan ze lijken. Dat groepen diverser zijn dan je op het eerste gezicht denkt. Er bestaat in mijn beleving niet zoiets als de gelovige, de moslim, de PVV-stemmer, de linkse havermelk-drinker.

Ik heb van het boek met opzet geen afrekening gemaakt, zoals in veel boeken gebeurt waarin geloof een rol speelt. Ik probeer het als een gegeven te zien en niet als iets dat aan de kant moet worden gezet. Een niet-gelovige lezer mailde me dat dat voor hem een eyeopener was, dat hij onbewust toch een minderwaardig beeld van een gelovige had gehad. Daar was ik blij mee, dat die opzet is gelukt.

Het is makkelijk om in de bekende groef te stappen, om verschillen aan te dikken. Het is makkelijk om ruzie te schoppen, om de zaak op de spits te drijven, ik heb het zelf ondervonden. Veel moeilijker is het om de nuance te zoeken, om de mensen in hun verschillen en overeenkomsten recht te doen. Dat heb ik met dit boek proberen te doen.”

Welk(e) project(en) staan er nu voor je op stapel?

“Na mijn voorstellingen op Oerol treed ik op Lowlands op, waar ik muziek maak in het programma van Thomas Heerma van Voss. In augustus treed ik op een internationaal verhalenfestival op in Slovenië. Al eerder, vanaf 13 juni, start een project in Leeuwarden genaamd Paradys: een kunstroute door het hart van de stad die op verschillende locaties werk van nationale en internationale kunstenaars laat zien. Met beeldend kunstenaar Tjibbe Hooghiemstra maakte ik de kunstinstallatie MYN FEST IS DYN FEST (MIJN VEST IS JOUW VEST). Deze is tot en met augustus te zien in het Pier Pander Museum.”

Over het boek

Een Fries dorp, midden jaren 80. Marten en Wytse kennen elkaar van school en de kerk. Als ze samen een band oprichten, maakt dat veel los. De groep vormt een hechte clan, maar ondanks succes en bevlogen optredens ontstaan er barsten in de vriendschap. Van allerlei kanten trekken er krachten aan de jongens. Jaren na hun breuk, op een broeierige middag, brengt Marten zijn zoon naar een speelkameraadje. Bij diens Marokkaanse oma wordt hij op indringende wijze met zijn jongere zelf geconfronteerd.

De Baptisten is een gloedvolle coming-of-age-roman over vriendschap, geloof, verlies, en de magische flow van samen muziek maken.

(De Baptisten, De Arbeiderspers, € 24,99)

Over de schrijver

Nyk de Vries (1971) is schrijver, muzikant en legendarisch performer. Van 2019 tot 2021 was hij Dichter fan Fryslân. Hij publiceerde o.a. de bundel prozagedichten De dingen gebeuren omdat ze rijmen (genomineerd voor de J.C. Bloem-poëzieprijs), de roman Renger (Piter Jellespriis) en de dichtbundel Asman.

Zin in?

Wij geven 3 exemplaren van De Baptisten weg. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 18 juni.