Gerbrand Bakker: ‘Ik begrijp de wereld, waarschijnlijk anders dan andere mensen’

Omdat hij romans eigenlijk maar ‘stom’ vond. Daarom duurde het maar liefst twaalf jaar voor de gevierde schrijver de sprong weer waagde. Gerbrand Bakker (1962) schreef met De kapperszoon een roman waarin ook de worsteling binnen zijn schrijverschap een rol speelt. Fietste hij er toch weer wat non-fictie in.

Er verscheen na De omweg in 2010 autobiografisch en non-fictiewerk van jouw hand maar geen roman meer. Had dat een reden?

“Jazeker. ik vond romans ‘stom’, ik had genoeg van het genre. Ik vond ze pretentieus, en vooral ook de mensen die ze schreven – vooral mannen – pretentieus. En als je dat zo ziet, is er eigenlijk maar één conclusie: dan kan ik ze zelf ook niet meer schrijven. Vandaar die jarenlange non-fictie, waarin ik evengoed dat beoefende wat ik erg graag wilde beoefenen: schrijven.”

De kapperszoon is een boek over rouwverwerking en familiebanden. De setting: een kapperszaak, de hoofdpersoon: een kapper uit een kappersfamilie. Waarom het kappersvak?

“Tja. Het had net zo goed een tegelzetter of directiesecretaresse – m/v/x – kunnen zijn, ware het niet dat een kapperszaak een plek is waar veel mensen komen. Veel interactie is. Een opening naar de wereld waar Simon, de ‘indolente’ hoofdpersoon, gedwongen wordt die wereld te ondergaan. En: ik ken geen andere Nederlandse romans waarin een kapper de hoofdpersoon is. Dus blijkbaar dacht ik: dat wordt tijd…”

In de roman komt een schrijver voor die een roman over een kapper wil schrijven. Is die schrijver misschien op de schrijver van De kapperszoon gebaseerd?

“Ja. Nu kan ik wel ingewikkeld doen, maar natuurlijk is dat zo. Hoewel ik die schrijver niet bij naam noem. Ik vond dat voor mijzelf een leuk spel: eens kijken hoe vér je daarmee kunt gaan – dat bleek best ver te zijn. Er is, toen het boek al af was, iets bij me opgekomen: dat ik door die schrijver midden in het fictieve werk te plaatsen, weer de overgang terug van non-fictie naar fictie kon maken. De schrijver als overgangssmeermiddel, zeg maar.”

Je schrijft realistisch en geloofwaardig, ook als het buitengewone personen en situaties betreft. Hoe doe je dat? En heeft je schrijfstijl zich ontwikkeld?

“Dit is wel een heel moeilijke vraag, zeg. Hoe doe je zoiets? Gewoon opschrijven wat bij je opkomt? Vooral aandacht besteden aan de dialogen? Juist karig schrijven zodat die eventuele onmogelijke dingen niet besmet worden door pompeus en sentimenteel taalgebruik waardoor het juist niet geloofwaardig is? Ik geloof wel, als ik er nu zo op terugkijk, dat ik mezelf steeds meer vrijheid heb gegeven in de loop van die tot nu toe vijf romans. Wie weet waar dat nog toe gaat leiden.”

Je verklaart en psychologiseert in je romans niet. Je laat vooral zien. Bewust?

“Ja, dat is totaal bewust. Ik ben niet op deze wereld gezet om hem te verklaren. Het enige wat ik kan doen is dingen laten zien, en dan vaak ook nog zonder vooropgezet doel zodat ik – of beter: de uitgever of redacteur – later pas begrijp(t) waar het eigenlijk over gaat. Dat de uitgever je moet vertellen wat het thema is. Wat soms best handig is als je een gesprek op de radio doet. Ook: ik houd zelf helemaal niet van psychologiserende romans. Dan gaat de schrijver ervanuit dat ik dom ben, dat de dingen me voorgekauwd moeten worden. Dat doe ik blijkbaar niet ten opzichte van mijn lezers. (lacht)

Kijk, ik begrijp de wereld, het leven, sowieso waarschijnlijk anders dan andere mensen vanwege mijn toch depressieverige aard. Die maakt dat je heel veel dingen net even iets anders ziet of ondergaat of aanvoelt. Wat voor de meeste mensen volstrekt vanzelfsprekend is, is dat voor mij toch vaak net iets minder. Dat zal dan ook wel doorsijpelen in mijn schrijven.”

Behalve schrijver ben je ook hovenier. Waar komt deze bijzondere combinatie vandaan? Versterken beide bezigheden elkaar?

“Hovenier, afgestudeerd en al, ben ik pas vanaf 2006. Het jaar dus waarin Boven is het stil uitkwam. Ik moest toen, voor 2006 dus, iets gaan doen om geld mee te verdienen maar die roman haalde me in. Vanaf dat moment was ik schrijver, hoewel ik eerder al jeugdboekenschrijver was. En nee, die twee dingen staan helemaal los van elkaar buiten een soms, vanwege een vraag van een journalist, nogal gezochte overeenkomst. Wieden, scheppen, onkruid verwijderen: dat kun je allemaal ook figuurlijk op teksten loslaten.”

Al een idee voor een volgende roman, of neem je daar opnieuw even de tijd voor?

“Wellicht eerder weer eerst een Privédomeinachtig boek. Die zijn ook wel erg lekker en plezierig om te schrijven. Ik heb nog geen idee voor een nieuwe roman. Ik weet dat er schrijvers zijn die liefst al met iets nieuws bezig zijn als een roman nog maar net in de winkel ligt, maar dat heb ik nooit zo gehad. Wat komt, komt. Dat is geloof ik altijd al een beetje mijn levensinstelling geweest. Dingen forceren, neu… En soms komt er dus ook, zoals nu, toch na twaalf jaar weer een roman.”

Gratis lezen? We geven 3 boeken van Gerbrand weg. Klik hier om kans te maken.

Over het boek

In De kapperszoon maken we kennis met Simon, die zijn dagen doorbrengt in een kapsalon in de Jordaan. Simon is net als zijn vader en grootvader kapper, maar niet bepaald gepassioneerd. Want mensen zuigen energie. Maar er is één klant met wie hij buiten de zaak contact heeft: de schrijver. Die zoekt naar een onderwerp voor zijn volgende boek en wordt gegrepen door het verhaal van Simons vader: omgekomen bij de vliegtuigramp van Tenerife in 1977. Tijdens het knippen denkt Simon vaak aan hem; hij heeft hem nooit gekend. Toen zijn vaders vrouw haar man vertelde dat ze zwanger was, pakte zijn vader zijn biezen en een dag later was hij dood. Of nou ja, daar gaat iedereen vanuit. Aangespoord door de schrijver gaat Simon te rade bij zijn moeder en grootvader. Die zijn alleen niet van plan veel los te laten… De kapperszoon is een even komisch als ontroerend verhaal over rouwverwerking en de kracht van familiebanden.

(De kapperszoon, Cossee, € 24,99)

Zin & Win

Gerbrand Bakker (1962) is auteur, columnist en hovenier. Zijn debuutroman Boven is het stil (2006) werd bekroond met onder meer de toonaangevende International Impac Dublin Literary Award, is voor toneel bewerkt en verfilmd, en werd in meer dan dertig landen verkocht. Ook zijn romans Perenbomen bloeien wit (2007) en Juni (2009) zijn op het toneel gebracht. Daarnaast publiceerde hij dagboeken en een aantal non-fictieboeken. Zijn roman De omweg (2010) stond op de shortlist voor de Libris Literatuurprijs, werd bekroond met de Independent Foreign Fiction Prize (voorloper van de International Booker Prize), en wordt nu verfilmd. Al zijn romans zijn wereldwijd vertaald.