Krakende knieën, snel ‘gelijmd’

Veel mensen hebben pijnlijke knieën als gevolg van beschadigd kraakbeen. Binnenkort hopen artsen van UMC Utrecht dat kraakbeen snel te kunnen herstellen met een mengseltje van weefsellijm, eigen kraakbeencellen en donorstamcellen.

Duizenden Nederlanders hebben last van beschadigd kraakbeen in hun knie waardoor ze moeilijker bewegen. Doordat kraakbeen niet is doorbloed, treedt er geen spontane genezing op en blijf je er last van houden. Dat kan leiden tot verdere knieslijtage en invaliditeit. Sommige patiënten komen in aanmerking voor een kraakbeencel- transplantatie. Deze behandeling is effectief, maar ook kostbaar. Er zijn namelijk twee operaties voor nodig: één voor het nemen van een biopt om kraakbeencellen te oogsten en vervolgens op te kweken. En de tweede operatie volgt drie maanden later: de nieuwe, opgekweekte kraakbeencellen worden in de knie teruggeplaatst. Het herstel van de knie duurt lang en soms ontstaat er littekenweefsel dat voor problemen zorgt.

Klaar in één operatie

De afdeling Orthopedie van het UMC Utrecht heeft onder leiding van orthopedisch chirurg Daniël Saris een nieuwe, snellere methode ontwikkeld om kapot kraakbeen in de knie te repareren. “Deze methode heet IMPACT en houdt in dat er operatief kraakbeencellen uit de beschadigde knie worden gehaald, die we direct mengen met speciaal geselecteerde donorstamcellen,” zegt moleculair bioloog Lucienne Vonk van het UMC Utrecht. “Met weefsellijm wordt het mengseltje in het beschadigde kraakbeen teruggespoten. Dat gebeurt nog tijdens dezelfde operatie. Het tijdrovende opkweken en terugplaatsen van kraakbeen is dus niet meer nodig. De patiënt wordt dus minder belast en kan sneller revalideren. Deze methode is bovendien een stuk goedkoper,” aldus Vonk.

Er zijn inmiddels 35 patiënten behandeld met deze zogeheten één-stap hersteloperatie en de resultaten zijn volgens Vonk hoopgevend. “We zien dat de weefsellijm netjes afbreekt en dat de teruggeplaatste cellen binnen enkele weken tot maanden nieuw kraakbeen aanmaken en het beschadigde kraakbeen herstellen. Er hebben zich nog geen ontstekingen of andere complicaties voorgedaan, dus het ziet er positief uit.”

Airbrush-techniek

Maar het kan misschien nóg beter, denkt Vonk. Doordat het tijd nodig heeft om te stollen, bestaat het gevaar dat het mengsel uit het scheurtje of gaatje lekt voordat het zich op de goede plek heeft kunnen hechten. “Om te
kunnen controleren of dat goed gaat, moet de chirurg nu nog de knie openmaken,” zegt Vonk. Zij onderzoekt of dat niet handiger kan en heeft daarvoor een techniek uit de verfspuiterij in gedachten: airbrushing. “Met airbrushing kun je het celmengsel in het scheurtje of gaatje sprayen.
Daarvoor gebruiken we een injectiespuit die aan een luchtdrukapparaat is gekoppeld. Het grote voordeel daarvan is dat je het mengsel gelijkmatig over het beschadigde kraakbeen kunt verdelen en laagje voor laagje kunt opbouwen. Doordat het mengsel in sprayvorm onmiddellijk stolt, verwachten we dat het mengsel goed blijft zitten.” Vonk denkt dat het nog een jaar duurt Voordat duidelijk is of de spray stevig genoeg is en onder welke druk ze het beste en veilig kunnen airbrushen.

De Impact-studie is inmiddels afgelopen. Het ziekenhuis wacht nog op lange termijnresultaten voordat deze behandeling in het reguliere behandeltraject wordt opgenomen.

Tekst: Matthijs Buikema