‘Zelden raakte een boek zo dicht de kern van een immens, altijddurend verdriet.’ schreef onze boekenredacteur deze maand over Twintig minuten in Zin.
Kind van een slachtoffer en een overlevende van Auschwitz. Het leven van Chaja Polak (1941) is sterk bepaald door wat haar ouders ooit is aangedaan. Dat moet er toe bijgedragen hebben dat ze in haar roman Twintig minuten in staat blijkt ons haast lijfelijk het verdriet en de onmacht van haar hoofdpersoon te laten ervaren. En voor ons onwetenden invoelend te maken waarom kampslachtoffers hun ervaringen zo moeilijk – of zelfs helemaal niet – met hun kinderen kunnen delen.
Bronia staat decennia nadat ze Auschwitz heeft overleefd op het punt haar man Louis en dochter Evelyne te vertellen wat haar in het kamp is overkomen. Iets zo verschrikkelijks, dat ze het nooit onder woorden heeft kunnen brengen. Maar ze moet. Ze is een slachtoffer maar lijdt vooral onder een ondraaglijk schuldgevoel. In Twintig minuten beschrijft Polak vooral de uren voorafgaand aan het gesprek dat plaats móet vinden, maar uiteindelijk (nog) niet plaats zal vinden.
Intiem en persoonlijk verwoordt Polak hoe verwoestend de impact van een dramatische gebeurtenis op het leven van een mens is. Ze is een groot stilist. Door Bronia de dramatische aankomst in Auschwitz steeds te laten herbeleven, verbeeldt ze haar malende gedachten en het afschuwelijk onmenselijke dat het leven van Bronia ooit bepaalde en voor altijd zal blijven bepalen. Met een zoete flashback – Bronia die met haar eerstgeboren dochtertje genietend een zorgeloze wandeling maakt – weet ze ons bovendien vele malen dieper te raken dan met expliciet beschreven kampgruwelijkheden. Om zichzelf en haar gezin een leven te geven, probeert Bronia dat verschrikkelijk ondenkbare dan toch in woorden vangen. Ze repeteert, stelt uit, repeteert weer. Zelden raakte een boek zo dicht aan de kern van een immens, altijddurend verdriet. Deze prachtige kleine roman blijft bij je. Lees, voel, laat los, herlees.
Chaja Polak, Twintig minuten (Atlas Contact) € 16,99
