Vierenhalf jaar schreef hij eraan. Thom Hoffman (1957), acteur, fotograaf, documentairemaker én jarenlang onderzoeker op het gebied van Nederlands-Indië, leverde een bijzonder omvangrijk en verrassend persoonlijk boek af: Indië, betovering en desillusie. Compleet wil hij zijn project niet noemen. ‘Volledigheid bestaat niet als het om dit grote onderwerp gaat.’
Decennialang ben je bezig geweest met dit schitterende werk. Waar en hoe is het ooit begonnen? Waarom moest dit boek er komen?
“Vanaf mijn jeugd ben ik bezig met het raadsel Nederlands-Indië. Dat heeft met verschillende dingen te maken. Ten eerste: mijn familie komt er vandaan; er waren bij mijn grootouders allemaal sfeervolle sporen in huis, van hun leven op het verre en met enorme oerwouden begroeide Sumatra. Wajangpoppen, beschilderde vaasjes en gordijnen van ikat – dat is prachtig donkerblauw geweven textiel met dierenfiguren. Verder waren er in mijn jeugd televisieseries zoals De Stille Kracht. Met absolute topacteurs en een heel mysterieuze, broeierige atmosfeer. Daarna hoorde en las ik over oorlogssituaties en politieke schandalen meer in de moderne tijd.
Er kwamen documentaires op de televisie die een heel ander verhaal vertelden dan ik ooit voor mogelijk hield. Wat had het een met het ander te maken? Hoe veel, of beter: hoe weinig had ik erover geleerd op de middelbare school? Ik ben in 1983 begonnen met een reis naar Indonesië, en daarop volgde een televisieserie waar ik nu eens niet naar kéék maar waarin ik als acteur meespeelde, getiteld In naam der Koningin. Die had als onderwerp de Atjeh-oorlog. En zo begon ik steeds meer boeken te lezen en te verzamelen. Tot slot gaf ik in 2009 en 2015 les aan twee universiteiten over Nederlands-Indië, en puilde mijn studeerkamer uit van de boeken met bijzondere verhalen. Die moésten doorverteld worden, vond ik. Nou, daar ben ik toen maar aan begonnen. Dat was in 2018.”
Hoe ben je die dertig jaar in hemelsnaam te werk gegaan? Getuige de omvang van het boek: wilde je volledig zijn?
“Om eerlijk antwoord te geven: volledigheid bestaat niet als het om dit grote onderwerp gaat. Indonesië omvat 16.000 eilanden, en de Nederlandse geschiedenis daar 350 jaar. Ik volgde mijn intuïtie en keek vooral naar onbekende verrassende verhalen die ik nog niet ergens anders had gelezen. Of bekende verhalen waarvoor ik een nieuwe invalshoek vond. Zoals De Stille Kracht van Louis Couperus. Er zijn zoveel mooie schrijvers, ook Indonesisch, dat ik een ruime keuze had, en caleidoscopisch een boek heb samengesteld, samengevoegd met eigen reisindrukken en bezoekjes aan bijzondere archieven. Zo vertel ik op verrassende persoonlijke manier de geschiedenis.”
Nederlands-Indië was het land van je grootouders, het land waar je als jongen van droomde. Hoe ver staan jouw jongensdromen af van het werkelijke Nederlands-Indië?
“Er zijn twee manieren om naar de werkelijkheid te kijken: optimistisch en realistisch. Over Indië werd decennialang heel rooskleurig geschreven, er is in het collectieve geheugen een verhaal blijven hangen dat op een of andere manier niet klopte met de werkelijkheid. Ik zou zeggen dat we die geschiedenis beter kunnen leren kennen door het te zien als het nu: klimaatcrisis, stikstofdebat en Oekraïne. Maar er is óók voetbal, en festivalbezoek. Mensen worden verliefd, krijgen kinderen. De werkelijkheid is een gekke mix. Dat was toen ook zo. Zo gedifferentieerd heb ik leren kijken op basis van mijn bronnen, die heel verschillend waren, kleurrijk. Indië is voor mij een venster geworden op de geschiedenis van de wereld na 1600, en dus ook… van Nederland.”
‘Die verhalen moésten doorverteld worden. Nou, daar ben ik toen maar aan begonnen’
Hoe heb je de feiten – de geschiedschrijving – en je persoonlijke zoektocht samen weten te brengen?
“Dat is een goeie vraag. Feiten en ‘persoonlijk’ zijn niet per se gescheiden. Persoonlijk zijn mijn gevoelens bij de feiten die ik tegenkwam: bewondering, verbazing, schaamte, soms verbijstering. Alle fragmenten die ik uit boeken of films haalde – ik bespreek ook films en documentaires, zijn ook weer persoonlijke impressies van feitelijke gebeurtenissen. Mensen die hun gevoelens uitspreken, heel herkenbare gevoelens, vanaf het jaar 1600 tot 1949. Van de VOC tot de Onafhankelijkheid van Indonesië. Hoe ging dat? Hoe dachten en voelden de mensen, Nederlands én Indonesisch… Het boek is daarmee een boeiende mentaliteitsgeschiedenis.”
Je was op zoek naar de waarheid achter de voormalige Nederlandse kolonie. Heb je die gevonden? En hoe zou jij die samenvatten?
“Iets dieper, ónder ons dagelijks leven, liggen de economieën en strategieën van staten. Geopolitieke ontwikkelingen. Handel. Macht. De staatkunde is het fundament waarop het dagelijks leven is gebouwd. En in het geval van een kolonie, helemaal aan het andere kant van de wereld, is dat van extra betekenis. Een kolonie is een politiek idee, een concept, van het ene land, Nederland in dit geval, dat het andere, de Indische archipel, denkt te kunnen bezitten. In essentie is dat een onrechtvaardig concept. Helemaal als er steeds militairen aan te pas moeten komen. Ik eindig dus met veel bewondering voor de Indonesiërs die ons zeer terecht in 1949 de deur hebben gewezen. En een belangrijke rol daarin spelen fantastische schrijvers en denkers vanaf 1900. Zoals de jonge prinses Kartini, echt een heldin, met een heel fijn pennetje. Zij schreef Door duisternis tot licht, een invloedrijk brievenboek.”
Je was gasthoogleraar Geschiedenis van Nederlands-Indië en maakte in 2019 een fotoboek en -tentoonstelling over het onderwerp. Kunnen we na dit boek nog meer van jou over Nederlands-Indië verwachten?
“Ik ga nu na vierenhalf jaar schrijven eens flink uitrusten. Daarna komt er een toneelstuk over Beethoven dat ik ga schrijven én spelen, samen met het fantastische Storioni Trio. En daarna… wie weet weer een boek? Over Indië?” (lacht)
Win met Zin
We mogen 3 boeken weggeven van Thom. Kans maken? Deel in de comments waarom jij dit boek lezen. 08-11 – Deze winactie is afgelopen. De winnaars hebben per mail bericht gekregen.
Over het boek
Onder een imposante tijgerkop droomde Thom Hoffman als 13-jarige over Nederlands-Indië, het land van zijn grootouders. Oma en opa overleden kort na elkaar. Hoe was hun leven in Indië geweest? Omdat Thom zijn lievelingsoma geen vragen meer kon stellen, ging hij op zoek naar antwoorden.
Geraakt door Couperus, Multatuli, Kousbroek en andere schrijvers, en door films en documentaires, maakte Hoffman de afgelopen dertig jaar een persoonlijke reis. Hij begon met het verzamelen van boeken over Nederlands-Indië en hoe meer hij las, hoe duidelijker de contouren zich aftekenden van de kolonie onder Nederlands gezag, van de VOC tot aan de soevereiniteitsoverdracht in 1949. Een geschiedenis die ver uitstijgt boven familieverledens. Indië als decor voor betovering, mysterie en schandaal, maar ook het strijdtoneel voor opvattingen over verandering. Indië, betovering en desillusie is een boeiende en persoonlijke zoektocht naar de waarheid achter deze voormalige Nederlandse kolonie.
(Indië, betovering en desillusie, Meulenhoff, € 29,99)
De schrijver
Thom Hoffman (1957) is acteur, fotograaf en documentairemaker. Hij is bekend van films als Zwartboek, Zoeken naar Eileen en De avonden. Voor zijn rollen won hij prijzen in binnen- en buitenland. Op tv was hij te zien in hitseries als Het wassende water, De Co-Assistent, Klem 3 en Dokter Tinus waarvoor hij in 2016 de Televizier Zilveren Ster ontving. Hoffman maakte ook documentaires, bijvoorbeeld over Hollywood-rebel Dennis Hopper (2002), en fotografeerde meer dan twintig jaar voor War Child, NRC Handelsblad, Volkskrant Magazine en het Volkenkundig Museum Leiden. In 2003 verscheen een fotoboek met door hem gemaakte portretten en reisfoto’s. Vanaf 1995 legde Hoffman een grote verzameling boeken aan over Nederlands-Indië waar zijn grootmoeder en vader zijn geboren. In 2009 en 2015 was hij gasthoogleraar aan de Universiteit van Tilburg en de TU Delft, met Nederlands-Indië als onderzoeksgebied. Deze research vormde de basis voor de tentoonstelling Dossier Indië in het Wereldmuseum Rotterdam en het fotoboek Een verborgen geschiedenis, anders kijken naar Nederlands-Indië, dat in 2020 werd gekozen tot geschiedenisboek van het jaar.
Mijn hele leven is “verweven” met de dood van mijn broer Machiel Pardoel in januari 1949. Ik ben geboren op 22-2-1949 en naar hem vernoemd.
Mijn moeder was 45 jaar bij mijn geboorte, ik heb altijd haar verdriet gevoeld.
Geschiedkundige boeken fascineert me, loot heel graag mee
Mooi boek, ben heel benieuwd
Dhr Hoffman ken ik al integer al is het dan van tv. als zijn boek hetzelfde is staat het garant voor heel interessante avonden
Dit heeft ook mijn interesse,
Ik loot graag mee.
Nederlands-Indië, of zoals oma zelf zei “Indië”, waar ze in gedachten weer was als ze op haar knieën op de keukenvloer de boemboe voor het gerecht bereidde in de tjobek, manga’s (nee, géén mango’s!) kocht op de markt, de batik op de tafel legde want iedereen (onnoemelijk veel familie maar ook het halve Brabantse dorp) zou komen eten. Ze vertelde over haar verloren land, maar nooit over het leed en gruwelijkheden die ze doorstaan had tijdens en de jaren na de Tweede Wereldoorlog, en het is ongelooflijk met hoeveel veerkracht ze een nieuw leven begon na de maandenlange oversteek over zee naar Nederland, waardoor en nog nauwelijks 40 kilo lichaamsgewicht overgebleven was van dit tengere maar oh zo sterke vrouwtje …. Voor haar (achter-) kleinkinderen die ook haar genen in zich dragen, om te leren en nooit te vergeten en trots te kunnen zijn!
Interessant, over Nederlands Indie, ik zou het graag lezen
Ik hou van geschiedenis dus kom maar op met dit boek.
Nederlands indie daar lees ik graag over….
Voorouders uit Nederlands-Indië, dus erg veel interesse in dit boek. Ik wil het graag lezen!
Ik maak graag kans op dit boek!
De grootvader van mijn man woonde in Nederlands Indië, kreeg twee kinderen daar en alles over Indië intrigeert. Tijdens mijn ziekzijn en delier droomde ik heel veel over Indië en een stukje minder mooie geschiedenis. Heel graag zou ik dit boek willen lezen. Nu lekker aan de beterende hand en veel tijd om te lezen.
Ik win dit boek graag! Weinig op school gehoord over Nederlands-Indië. Maar mijn schoonvader is er geweest, maar vertelt er niet veel over. Ben toch wel zeer benieuwd naar dit stuk van de Nederlandse geschiedenis.
.. de geschiedenis van- en de ontwikkelingen in- Nederlands Indië zijn in mijn schooltijd onderbelicht gebleven.. Gelukkig zijn er nu voldoende boeken die duidelijkheid proberen te verschaffen over wat er echt gebeurde.. Dit boek van Thom H. is er daar een van.. Wil dat graag lezen en winnen.. Ben benieuwd
Mijn vader heeft er gevochten, maar behalve over de bootreis er naar toe, heeft hij er nooit iets over verteld. Zou er graag meer van weten en vind Thom Hoffman een fijne man!!
Indonesië zit vooral in mijn ideeën, veel over gelezen, veel over gehoord, zit boordevol geschiedenis en dat wilt een keer uit mij
Wat een leuke actie! Het klinkt alsof Hoffman zich echt enorm goed verdiept heeft in het onderwerp. En wat een luxe dan dat wij het alleen nog maar hoeven te lezen om meer te leren over deze boeiende periode.
Een intrigerend boek lijkt mij. Zou het graag lezen
Mijn ouders hebben de 2e WO meegemaakt. Mijn vader als militair gevochten, Burma meegemaakt en politionele acties meegemaakt. Heeft altijd gezwegen over het leed wat hij heeft meegemaakt. Mijn moeder de jappenkampen meegemaakt. Heeft mij wel verteld over haar leed en haar verdriet. Diverse familieleden zijn oorlogsslachtoffers. Ik heb wat verhalen van derden gehoord over hetgeen mijn ouders hebben meegemaakt. Helaas is de geschiedschrijving, die als de officieële leer op school en in diverse boeken staat en dus aan mijn generatie en de huidige generatie wordt geleerd, niet conform de verhalen die mensen mij vertellen over de ECHTE geschiedenis zoals zij die hebben meegemaakt. Ik ben bezig informatie te verzamelen van mensen die WO 2 echt hebben meegemaakt ivm een studie die ik wil maken om de echte geschiedenis en het leed die de generatie van mjjn ouders hebben meegemaakt bekend te maken. Op die wijze wil ik proberen die generatie die eer te geven die ze verdienen en dat door te geven.
Het eeuwige raadsel van voormalig Nederlands-Indië blijft altijd tot de verbeelding spreken. Heel benieuwd naar dit boek!
Gaaf! Eindelijk een boek dat een goed beeld kan schetsen voor leken zoals ik. Heel benieuwd naar wat Hoffman ervan gemaakt heeft.
Dagelijks voel ik de invloed van de geschiedenis van Nederlands-Indië in mijn leven, onbewust en zonder woorden doorgegeven door mijn moeder die daar is geboren en als klein meisje in het kamp heeft gezeten en daarna naar Nederland is gevlucht met een vader die zij eigenlijk niet kende. De versierde molen van Piet in Alkmaar herinnert zij zich nog goed!
Ook ik keek in mijn jeugd naar De stille kracht op tv, gebaseerd op het boek van Couperus, en las daarna veel over de geschiedenis van Nederlands Indië. Dit boek maakt me nieuwsgierig naar de visie van Hoffman.
Wauw, ik loot mee. Ik ben zelf ook heel geïnteresseerd in Nederlands-Indië en dit lijkt me een boek waar heel veel tijd en moeite in is gaan zitten.
Goh, dit had ik nooit achter ‘Dokter Tinus’ gezocht…. Wil er graag achter komen of deze prima acteur ook een goede schrijver is
Zou het boek graag willen lezen om meer over deze geschiedenis te weten en er ook over te kunnen discussiëren.
Wat heb ik erover geleerd op school? Weinig tot niets…. de hoogste tijd om dit boek te lezen !
Lijkt me een interessant boek en zou deze graag willen lezen. Loot weer graag mee.
Zeer interessant om deze achtergronden te leren kennen door de ogen van Thom Hoffman. Mijn vader heeft daar als dienstplichtig soldaat gevochten en leed aan, wat later benoemd werd PTSS. Maar zweeg daar in alle talen over. Wat is daar allemaal gebeurd en waarom?
Mooie actie! Ik vind Indië heel interessant en op de middelbare school hebben we daar niks over geleerd. Nu dus tijd om dat in te halen met documentaires en goede boeken zoals deze!
Top schrijver, lijkt me een zeer boeiend boek.
Zeer geïnteresseerd in de, altijd gewaardeerde, blik van Thom op het Indie waar mijn ouders altijd zo gebiologeerd door waren, en waarmee ze mij ook nieuwsgierig maakten . Las al Multatuli, Haasse, P.A.Toer, van Dis en velen anderen, nu graag Hoffman.
Als kind gingen we altijd op bezoek bij de bejaarde aangetrouwde Indische tante van mijn moeder Ze vertelde altijd verhalen over haar geschiedenis en het kamp waar ze in zat.
GRAAG, voor mijn dierbare vriendin van 80+ die nog dagelijks worstelt met haar kampverleden én dat van haar moeder en vier zusjes.
Dit boek van Thom Hoffman wil ik graag gaan bespreken in mijn boekenclub. Twee vriendinnen hebben hun roots in dit verre oord. Ik ben benieuwd naar dit boek dat veel bloed, zweet en tranen gekost heeft.
Tijdens mijn stage jaren mocht ik werken voor dementerende ouderen die in Indonesië hadden geleefd. Hierdoor heb ik enkele zinnen geleerd en deze zijn me na 30 jaar nog altijd bij gebleven.
De taal vind ik mooi en met de rest zou ik nog graag kennis willen maken.
Getrouwd met een Indische man/familie. Een warm bad, heerlijk eten, eindeloze verhalen maar ook veel leed. Birmaspoorweg, verloren familieleden, etc. Het vertrek naar Nederland in de 50’er jaren. In de grote hoeveelheid boeken die op dit moment verschijnen over het Indische verleden lijkt ook dit me een prachtig boek. Wil dit heel graag lezen!
Mijn vader zat bij de KNIL en moest van de Jappen aan de spoorweg werken, mijn moeder met drie kleine kinderen moesten van kamp naar kamp en uiteindelijk terecht gekomen in kamp Ambarawa. Onze moeder heeft het niet overleefd ( foto in het blad “AANSPRAAK” zie ik haar zeer waarschijnlijk in het ziekenhuis op een “bed” liggen.
Ieder dag ben ik hiermee bezig.
Tom Hoffman ben heel benieuwd wat hij in dit boek over Indië schrijft, hij is zo’n interessante goede schrijver. Hoop dit boek te mogen ontvangen!
Als kind van na de oorlog opgegroeid in een gezin wat de Japanse bezetting van Nederlands Indie (iig lichamelijk) had overleefd. Veel wel en nog meer niet gehoord over Indie en het leven daar.
Dus heel nieuwsgierig naar dit boek!
Mijn Indische vader paste zich zo aan aan Nederland dat ik vroeger wel grapjes maakte dat hij Nederlandser was dan de koningin. Het Indische kwam alleen in kleine Indische woordjes, het eten, en van die mysterieuze dingen zoals dat hij vroeger een baboe had die van alles voor hem deed. Dat leek mij ook wel wat aangezien ik geen grote fan was van mijn kamer moeten opruimen en mijn bed opmaken. Ook maakte hij ons als kind wijs dat hij in Indonesie onder de waterval douches nam! Maar wanneer we bij ooms en tantes waren en vooral bij mijn volbloed Javaanse omaatje, was het Indische leven volop aanwezig als een warm en nog altijd mysterieus bad. Ook ik leerde nauwelijks iets over de geschiedenis op school, en ging dus zelf maar op zoek. Het blijft me fascineren. Ik zou het heerlijk vinden Thom’s boek te mogen lezen!
Altijd al geïnteresseerd geweest in Indonesië. Lees er boeken over, lees boeken die er spele, zie documentaires en ben er geweest. Dit boek zou natuurlijk de ultieme ervaring zijn.
Benieuwd naar dit boek over Nederlands-Indie, er zijn er al zoveel maar dit lijkt me een bijzondere invalshoek. Ook mijn vader is als soldaat daar geweest en vertelde er (te) mooie verhalen over, het blijft mij mateloos boeien.
Graag wil ik weten of Thom een boeiend verhaal te vertellen heeft. Hem “kennende” zal dat vast gelukt zijn en is het vast een lezenswaardig boek.
Helaas is bijna de hele generatie die er over kunnen en willen vertellen niet meer. Te laat ben ik me gaan interesseren in de geschiedenis van mijn ouders en voorouders .Stambomen heb ik uitgeplozen maar daar zitten geen verhalen bij..Ik loot mee voor dit vast mooie boek.
Ik ken veel mensen van (deels) Indische afkomst en ziu heel graag meer te weten over dit deel van de geschiedenis dus ik loot graag mee.
Mijn vader vocht in Indonesië, maar wilde er niet over vertellen behalve dathij zijn gebit is kwijtgeraakt door het snoepen van ananassen dat hij een aapje had. Het interesseert me heel erg wat daad gebeurd is,mik doe graag mee!
.. er zijn al veel verhalen over Nederlands Indië geschreven; veelal eenzijdig politiek getint.
Ik ben benieuwd naar het verhaal van Thom’s familie uit die tijd..
..de korte introductie in dit artikel, over met name de veelzijdigheid van Thom, maakt mij nieuwsgierig. Ben benieuwd
Mijn vader is in Nederlands-Indië geboren, waardoor mijn interesse in het verleden vanzelf gewekt is. Mijn vader vertelde mondjesmaat over zijn jeugd in Indië (gezien door kinderogen) en over zijn tijd als gevangene in de Jappen kampen. Helaas leeft mijn vader niet meer en kan ik hem er niet meer naar vragen.
Daardoor ben ik erg benieuwd naar Thom Hoffmans zoektocht naar de waarheid.
Graag zou ik dit boek v Thom Hoffman winnen..Zijn schrijfwijze en motivatie/visie zijn vaak zo inspirerend voor anderen. Zou meer over Indië willen weten/lezen. Doe graag mee.
Fijne schrijver en heel boeiend onderwerp!!! Wil het boek graag lezen.
Ik heb geen relatie met Indonesie, alleen een grote interesse. Wat zou dit een mooi cadeautje zijn voor mijn historie-honger.
Mijn vader heeft in het jappenkamp gezeten en aan de Birma spoorweg gewerkt. Ik heb veel Indische familie. Ze vertellen alleen de leuke herinneringen. Ik zou meer willen weten.
Verder ben ik groot fan van Thom Hoffman.
Ik ben heel benieuwd naar dit boek want ik ben erg geïnteresseerd in Nederlands-Indië dus ik loot graag mee!
Zeer benieuwd naar de visie en kijk van Thom.
Al veel gelezen maar blijf nieuwsgierig naar deze verhalen
Mijn vader is daar indertijd geweest als dienstplichtig militair en mijn zus is getrouwd met een Indonesische man. Ik heb zelf wat van het land gezien tijdens een vakantie en ben nu erg nieuwsgierig naar de geschiedenis van Indië. Lijkt me een indrukwekkend boek dat ik graag zou lezen!
Nederlands-Indië is een onderwerp waar je eigenlijk van alle kanten tegenaan moet kijken. Ben benieuwd naar de visie van deze auteur.
Al veel boeken over dit onderwerp gelezen maar ben erg benieuwd naar dit boek van Tom Hoffmann die op zoek naar de waarheid, de koloniale misstanden, de politionele acties etc. op overtuigende wijze onthuld.
.
Er worden veel verhalen verteld over Nederlands-Indie. Dit verhaal van Thom Hoffman lijkt me zeer boeiend.
Nieuwsgierigheid, empathie, levensverhalen, die een voorstelling geven van een geïdealiseerd leven in deze bijzonder mooie omgeving, het geeft mij de mogelijkheid om nog meer mee te beleven in dit boek van Thom Hoffman. Graag, om nog meer te mogen lezen over Nederlands-Indie.
Mijn vader als jonge dienstplichtige naar Nederlands Indië uitgezonden.
Een zwijgende generatie.
Ik wil er heel graag meer over lezen.
Ik ben heel benieuwd, en loot graag mee!
Ikzelf komt uit zelfde soort gezin als Thom.
Hij heeft de energie gehad om alle verdieping op te zoeken.
Graag zou ik zijn verhaal willen lezen om ook meer achtergrond informatie te krijgen
Mijn schoonfamilie heeft lang in Indonesië gewoond en vertelde altijd veel verhalen. Mijn vader is als soldaat naar Indonesië gestuurd in de tijd van de politionele acties. Ook veel verhalen.
Bij ons thuis ook de nodige wajangpoppen, houtsnijwerk etc. Dit boek ga ik graag lezen.
Miin oom, geboren Indonesiër, heeft als kind alles daar meegemaakt, van kampen tot het mooie leven. Getekend door zijn jeugd, heeft hij uiteindelijk een goed leven in NL opgebouwd maar en is hij dit jaar op hoge leeftijd zijn vrouw verloren. Als nicht sta ik hem graag bij in deze moeilijke tijd waarbij ik opmerk dat trauma’s nu meer naar boven komen. Graag zou ik meer algemene kennis hebben van dit bijzondere land met zijn heftige geschiedenis. Dit boek kan mij daar vast bij helpen. Dank u.
Ik vind Thom Hoffman een geweldige schrijver en zou dit boek van hem ook graag leen
Interessant boek,Indië, betovering en desillusie ben ik erg benieuwd naar en wil ik graag lezen!